SYMBOLIKA MARYNARKI WOJENNEJ

     Po wojnie 1 marca 1949  w Marynarce Wojennej wprowadzono pas do noszenia kordzika. Ministerstwo Obrony Narodowej wyrażało tym samym zgodę na noszenie kordzików przedwojennych podczas szczególnych uroczystości jako broń paradną. Mówił o tym obszernie punkt 4. rozkazu. Swoistym (chyba niezamierzonym) częściowym nawrotem do przedwojennych tradycji było noszenie kordzika:

punkt  4.b.
– w czasie meldowania się swoim przełożonym
 – przy objęciu stanowiska,
 – przy zdaniu stanowiska,
– w związku z otrzymaniem awansu lub odznaczenia,
– przed wyjazdem służbowym, na urlop i po powrocie z urlopu

oraz punkt  4.d.
– w czasie pełnienia służby wachtowej podczas postoju okrętu w porcie lub na kotwicy.   

   Kordzik miał być noszony na lewym boku, zawieszony na rapciach u pasa, zwrócony rękojeścią do przodu, nieco ku górze, w pozycji dogodnej dla uchwycenia lewą ręką za pochwę. Interesujące było polecenie noszenia kordzika pod płaszczem.
   Nowy wzór kordzika w 1952 r. zlecono wykonać Spółdzielni Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Metaloplastyka” w Łodzi. Założyli ją indywidualni rzemieślnicy w październiku 1950 r.
   W Zakładzie Jubilerskim Nr 1 w marcu 1952 r. rozpoczęto nadzorowaną przez kontrolerów wojskowych produkcję kordzików. Na kordzik składały się produkty kilku firm. Głownie produkował Kombinat Nakryć Stołowych „Polwid” w Cieszynie. Później Fabryka Wyrobów Nożowniczych i Nakryć Stołowych „Gerlach” w Drzewicy. Jelce odlewała spółdzielnia „Armatura” w Łodzi. Trzony z polistyrenu wykonywano w  „Metaloplastyce”, pod koniec okresu produkcji dostarczał je Gerard Kupczyk z Łodzi. Pochwy obciągano skórką  w Spółdzielni Pracy Przemysłu Artystycznego  „Rękodzieło Artystyczne” w Łodzi. W Zakładzie Nr 1 „Metaloplastyki” powstawały blaszane pochwy. Odbiór kordzików realizowały: 62. a następnie 36. Rejonowe Przedstawicielstwo Wojskowe w Łodzi.
   Metaloplastyka wykonała dla Marynarki Wojennej w latach 1952-1993 - 17.563 kordziki. Pierwsze egzemplarze były mosiężne, następne złocone.
   Wizerunek godła RP oraz emblemat Marynarki Wojennej opracował kierownik artystyczny „Metaloplastyki” artysta plastyk Zygmunt Cichy.
                       

   W 1991 r. dla DMW wyprodukowano 434 kordziki z orłem w koronie. Kordziki ostatniego wzoru różnią się  tym, że na głowicy rękojeści umieszczono dużą tarczę z herbem państwowym. Godło państwowe mogło być (na wszystkich kordzikach) tłoczone wraz z głowicą bądź nalutowane. Poprzednio lutowano wycinanego orła. W obiegu (także w sprzedaży) znajdują się także kordziki nietypowe z punktu widzenia symboliki. Na głowicy rękojeści umieszczono wycinanego orła ogólnowojskowego (to znaczy orła w koronie, siedzącego na tarczy amazonek). Zmiany wprowadzano na życzenie dowództwa MW. Pogorszyła się także jakość wyrobu, ulegającego dosyć łatwo miejscowej korozji. Na zdjęciu widać, że producentowi jest już obojętne, z której strony ma znajdować się ramię jelca z otworem na temblak. Tego typu błędy zdarzały się również wcześniej.
                                                    
   Po upadku „Metaloplastyki” w 1993 r. powstała spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Rękodzieło artystyczne Pracownia Wyrobów z Metali Szlachetnych i Kolorowych „Souvenir” w obiekcie poprzedniczki.  Pierwszy numer kordzika tej firmy przeznaczony dla MW miał numer 17.564. Ostatni z maja 1999 r. ......(2196).
   Z tej samej firmy pochodzą kopie kordzików upominkowych wz. 1924. Przed dwoma laty „Souvenir” rozpoczął  produkcję zminiaturyzowanych kordzików wz. 1952, złoconych, przeznaczonych na upominki, w tym także z rękojeściami z bursztynu. Dekorację tych kordzików prowadzi Pracownia Artystyczna M.Z.Z. Szulc z Łodzi. Firma powstała w 1967 r. założona przez Mieczysława, Zygmunta i Zdzisława Szulców, specjalistów doskonałych kopii ubiegłowiecznej broni palnej.
   W 1998 r. firma ”Souvenir” upadła. Zawiązała się kolejna spółka, która w 1999 r. zamierza wznowić produkcję kordzików dla MW.
                                                                                       ***
   Równolegle - na symbolach wojskowych zaczęto zarabiać, produkując m.in. kordziki, emblematy marynarki, szable jako upominkowe, powszechnie dostępne. Produkcją zajął się w Łodzi Leon Złoty.                    

 Zamiast przypisów

Dz. Rozkazów MON Nr 35/ 1952 poz. 176 zawiera rozkaz MON Nr 72/MON z 8 grudnia 1952 o wprowadzeniu kordzika na wyposażenie oficerów Marynarki Wojennej jako służbowej broni bocznej. Rozkaz zawiera opis oraz 10 rysunków. Patrz również: Leszek Zachuta, O kordzikach produkowanych w Łodzi w latach 1952-1996, w: Dawna broń i barwa, Rok XII, Nr 15/ 1997, Katowice, s. 3-11., oraz Leszek Zachuta, Zawieszenia białej broni. O noszeniu białej broni bocznej, Kraków 1992, s. 153, także Leszek Zachuta, Kordziki w II Rzeczypospolitej, Warszawa 1991. Por. także: Kordziki, kolekcja Henryka Jabłońskiego, Warszawa 1991.
  Pochwa miała być wykonywana ze skóry giemzowej, (wyprawionej skóry koziej) czarnej.

   Na naszych ilustracjach pokazujemy typowy kordzik wz. 1952 zawieszony na pasie wz. 1949 z klamrą wz. 1947.

   O marynarskich pasach napiszemy oddzielnie.

                                                                                    Józef Wąsiewski